Zajednica srpskih opština - Srbije

Federacija opština u Srbiji – zašto da ne?

Zajednica srpskih opština severno od Ibra, a ne više Kosovo, postala je glavna politička preokupacija u Srbiji. Usmeravanje načina rešavanja kosovske enigme u ovom pravcu dalo je novu dimenziju raspravama o organizaciji državne uprave ne samo u okviru Republike Kosovo, nego i Republike Srbije. Pre svega, ova inicijativa je proizvela logičnu reakciju – albanska manjina, koja je većinska u opštini Preševo traži za sebe isti status. Iako zvaničnici Srbije poriču primenu proklamovane koncepcije za Severno Kosovo na Južnu Srbiju, otvaranjem kutije u kojoj su bila zarobljena mnoga pitanja decentralizacije i razvoja lokalne samouprave, ova tema se nezadrživo širi na celu Srbiju. Jer, ona se odnosi i na sve ostale regione i opštine u Srbiji, a posebno na pitanja autonomije Vojvodine.

Pitanja funkcionisanja zajednica opština u Srbiji aktuelna su uvek i svuda, (još od razloga za Bunu protiv Dahija i mnoge potonje bune) a na poseban način se ispoljavaju i danas u Autonomnoj pokrajini Vojvodini. Nedavno, na tribini „Kuda ide Srbija“ održanoj u Novom Sadu, došlo je i do otvoreno formulisanog zahteva za federalizacijom Srbije i podizanja vojvođanske autonomije na nivo Republike Vojvodine! Dogodilo se ono što je odavno, pre više decenija, bilo formulisano kao program „Republike Kosovo“. Ovakav pristup decentralizaciji, takozvani „autonomaški“ zahtevi, reakcija su na brojne nepravde, pa i političko nasilje, na oblike ograničavanja samostalnosti i funkcija na nivou opština i regiona i stvaranje ubeđenja da bi se ti problemi mogli rešiti razvijanjem samostalnosti i suvereniteta na nivou cele Pokrajine, dobijanjem statusa federalne jedinice.
Jugoslovenska praksa je davno dala odgovore na sva ta pitanja. Ponuđena rešenja, tada i danas, bila su zamena jednog etatizma drugim - Jugoslovenskog centralizma - centralizmom republičkih vlasti. Građani koji ne žive samo u „Republikama“, nego žive u svojim ulicama, kvartovima, naseljima i opštinama, nisu ništa suštinski dobili sa novim Republikama. Da li će građani Kovina na primer, nešto dobiti sa Republikom Vojvodinom? Teško. Umesto etatizma Republike Srbije, dobiće etatizam Republike Vojvodine. Umesto vladavine Beograda, dobiće vladavinu Novog Sada. Kao što ni građani Kosova nisu u odnosu na svoje teške uslove života ništa bitno dobili nezavisnošću Kosova. Osim mahanja zastavama, grbovima i etničke čistote.
Zajednice opština u kojima bi građani na tom nivou organizacije države dobili samoupravu i nadležnosti da upravljaju svojim životima u oblasti obrazovanja, zdravstva, kulture, komunalnih preduzeća, pa i lokalne policije i sudova (što ne isključuje prisutnost viših, federalnih organa) jeste model neophodan, ali ne samo Srbima severno od Ibra, nego i svim ostalim građanima Srbije, južno i severno od Save i Dunava. Pa i Albancima, građanima Kosova kojima će posle godina slavlja zbog dobijanja države doći spoznaja da su umesto nekadašnjeg centra u Beogradu, dobili Prištinu, i da se u tamo nekoj njihovoj opštinici nije ništa suštinski promenilo.
Osnov opstanka lokalnih zajednica proističe, pre svega, iz svojine nad opštinskom imovinom*. Često je siromaštvo mnogih opština bio izgovor i opravdanje za centralizovano finansiranje ne samo njih, nego i onih koji mogu sami da se izdržavaju. Na taj način je negovana stagnacija nerazvijenih koji destimulisani žive na državnim jaslama, a demografski se prazne i prelivaju u bogatije opštine (svi u Beograd!), a onima koji imaju višak, oduzima se pravo na samostalni brži razvoj – pod izgovorom potrebe solidarnog finansiranja nerazvijenih. Većina budžetskih sredstava nije od razvijenih odlazila ka nerazvijenima u cilju podizanja njihovih kapaciteta, niti na logici investiranja u proizvodnju. Dobrim delom su se zadržavala u državnoj kasi. Umesto da država sa svojim budžetom i „milosrđem“ bude posrednik prema nerazvijenima, a za sebe zadržava koliko joj treba, ona treba ustavom da garantuje opštinsku svojinu, na osnovu koje bi razvijeni slobodno raspolagali viškom, tako što bi ga direktno prelivali investiranjem u nerazvijena područja.To je osnovni razlog zbog koga izvorni prihodi lokalne zajednice treba da ostaju u najvećem delu tamo gde oni nastaju i gde se ubiraju. I da se tačno zna ko ima, a ko nema, i zašto.