Pojave falsifikovanja novije srpske istorije, rehabilitovanje ovejanih ratnih zločinaca i saradnika nemačkih nacista te njihovo proglašavanje za istaknute ličnosti srpske prošlosti stvorili su društvenu klimu u kojoj je bilo moguće tolerisanje grupa i pojedinaca koji su u našoj javnosti otvoreno zagovarali nasilje i govor mržnje i afirmisali klerofašističke ideje. Poslednjih nekoliko godina te ideje su ovaploćene u nečuvenom fizičkom nasilju prema onima koji misle drugačije. Dovoljno je prisetiti se brutalnog obračuna nad pripadnicima gej organizacija tokom održavanja prve »Parade ponosa« na Trgu Republike u Beogradu, pa sve do otvorenih fašističkih provokacija Gorana Davidovića, zvanog »Firer«, vođe tzv. Nacionalnog stroja i sukoba sa policijom u Novom Sadu i – sa blagoslovom vlade Vojislava Koštunice – divljačkog paljenja američke ambasade u februaru 2008. godine, pa da se shvati ozbiljnost političke i nadasve moralne krize srbijanskog postkomunističkog društva.
U takvoj situaciji, kada je nasilje pretilo da eskalira i izazove ozbiljne društvene prelome, oktobra 2008. godine održan je okrugli sto koji je trebalo da javnosti pruži različite teorijske uvide u fenomenologiju nacifašizma u našem društvu koristeći se pri tom komparativnom analizom istih ili sličnih pojava u istočnoevropskim zemljama tzv. tranzicije ali i drugde u svetu. S tog okruglog stola iznedren je ovaj zbornik, objavljen naredne, 2009. godine. Njegovu osnovu čine izlaganja 23 autora, profesora univerziteta, publicista, uglednih javnih radnika i predstavnika nevladinih organizacija, među kojima su i imena poput Radoslava Ratkovića, Radivoja Stepanova, Boška Kovačevića, Milenka Markovića, Seada Hadžovića, Zorana Petakova, Todora Kuljića, Dragana Simeunovića i drugih.
Selekcijom tema i njihovim rasporedom, urednici zbornika su kroz konceptualni okvir eksplikacije fenomena nacifašizma u savremenosti uspeli da štivu daju dinamičku komponentu. Sledeći taj dinamizam većina radova tematizuje tzv. obnovljeni fašizam ili ispravnije nacifašizam, koji niče na plodnom tlu ekonomski nerazvijenih zemalja s nestabilnim institucionalnim sistemom i opterećenih siromaštvom i bedom, komparirajući ga, s jedne strane, s izvornim i davno poraženim nemačkim nacizmom, odnosno italijanskim fašizmom, a s druge, sa savremenim desnim ekstremizmom u zapadnim i istočnoevropskim društvima, kao i verskim fundamentalizmom. Termin »desno« označen je kao ideja nazadnosti i konzervativizma, a »ekstremizam« kao čin nasilja kojim se takve ideje realizuju. Iako su radovi predstavljeni u ovom zborniku rezultat poimanja i definisanja fenomena »savremenog fašizma« od strane autora najrazličitijih intelektualnih temperamenata i dakako ostalih razlika koje postoje među različitim individuama, oni se izvrsno uklapaju unutar rama slike koja treba da odgonetne suštinu, karakteristike i oblike nacifašizma našeg doba. Takva slika bi trebalo da pruži objašnjenja u vezi s terminologijom i pojmom tog novog fašizma, da stvori mogućnost prepoznavanja faktora koji pogoduju njegovoj pojavi, kao i činjenica koji su društveni slojevi podržavaoci i saveznici novog fašizma, odnosno »fašizma u savremenosti«.
Za novonastale balkanske državice naročito je važna teorijska eksplikacija nastanka nacifašizma, ali i veza između nacifašizma, klerikalnog fašizma i islamskog terorizma s obzirom na to da su pravoslavni i islamski fundamentalizam permanentna opasnost koja i danas, posle krvavih zbivanja u nedavnom nesrećnom bratoubilačkom ratu, vreba iz busije i koja je na ovim prostorima ne jednom pokazala svoje zločinačko lice. Fanatizam nacionalnih i verskih ubeđenja (primeru Srbije, po autoru ovog teksta, više pristaju termini kvaziverski i kvazinacionalni) isključuje drugačije ideološke stavove na vrlo rigidan pa čak i nasilnički način. On se zasniva na slepoj i nesumnjivoj veri u sopstvene ideje potiskujući i negirajući svaku drugačiju misao čak i unutar sopstvenih redova.
Ali još veći problem, koji autori radova u ovom zborniku tematizuju, predstavlja manipulacija fašističkim i nacističkim grupacijama od strane samih vladajućih struktura sve u cilju postizanja određenih političkih ciljeva. Rehabilitacija srpskih kvislinga tokom poslednjih petnaestak godina pravdana je od strane nove srpske političke elite kao tobožnje »otkrivanje istine« koju je navodno skrivala »poluvekovna komunistička diktatura«. Na taj način su se negiranjem jednog ideološkog diskursa, svesno ili ne, počeli pravdati fašizam i kolaboracija Nedića, Ljotića, Draže Mihailovića i drugih, za vreme nacističke okupacije. Tako je srpska kultura sećanja zaslugom konzervativne političke elite (koja je sebe, kroz sve vlade od 5. oktobra 2000. do danas, smatrala i smatra demokratskom!) dobila svoju najsramniju stranicu. Naposletku – ovo je lično mišljenje autora ovog prikaza – takav odnos prema novijoj prošlosti puka je replika odnosa te iste političke elite i prema onoj najnovijoj, iz ratova devedesetih. Pravdanje ratova vođenih za teritorije »borbom za interese srpskog naroda« i negiranje ili čak opravdavanje genocida u Srebrenici i ostalih ratnih zločina učinjenih u Hrvatskoj i Bosni, samo su logičan i zakonomeran produkt takvog odnosa.
Čitajući tekstove iz ovog zbornika ne možemo se oteti utisku da su oni, svaki na svoj način, na vrlo plastičan način približili čitaocu filozofsku osnovu savremenog nacifašizma, kao i njegove višestrane manifestacije kod nas i u svetu i dali značajan teorijski doprinos procesu reafirmacije antifašističkih vrednosti koje su utkane u sam temelj demokratije koju mi kao država i društvo – barem na rečima – želimo da izgradimo.