Gulanfer
Složenica od arap. reči
gulam
(mn.
gilman,
gilme,
gulaman) –
dečak,
mladić,
momak,
sluga,
mlad rob,
paž,
pratilac,
konobar,
pion,
pešak (
u
šahu)i perz. reči
bare –
prijatelj,
ljubavnik. Preko
turskog
gulampare eto »našeg«
gulan(m)fera koji ovde pokriva
više »zanimanja« –
uličar,
beskućnik,
skitnica,
golać,
besposličar,
probisvet,
spadalo,
mangup,
obešenjak,
baraba,
fakin (»Gulanferu
nijedan, i ti će’ pa nekoga da častiš«). Imamo
i oblike
gulaver (»U koga se
zagledala? U Matu, kolara, gulavera«), odnosno
gulanferija,
to
će reći
gulanferi,
probisveti (
»Svetijetogolarajaigulanferija«)
.
A
gulamija (pokr.)
znači, opet,
graja,
vika,
galama,
gužva (»Na pazaru je danas
bila velika gulamija«) i možda je treba dovesti
u vezu s istoimenim nazivom za vrstu turske takse.
Ne nedostaje ni nesvr. gl.
gulanferiti
(
se)
– živeti kao
gulanfer,
skitati,
mangupirati
se (»Gulanferi kao propalica, mjesto da se
prihvati posla«), a tu je još i prid.
gulanferski
(»E, boga ti gulanferskog, baš ništa
nemaju«).
»Slično Abasidskom carstvu i islamskim sultanima
u Egiptu i Iranu i Osmanlije su« – kaže turski
istoričar Halil Inaldžik – »imale robovsku vojsku,
a upravne položaje poveravali su posebno školovanim
robovima, jer je sultan, prenoseći svoju vlast
isključivo na one koji su mu dugovali nedvosmislenu
vernost, obezbeđivao svoju apsolutnu vlast.
On
– sultan – može ih uzdići i uništiti, a da se
pri tom ne izloži nikakvoj opasnosti«
.
Od Evropljana Makijaveli je tačno zapazio da je
Osmansko carstvo apsolutistička monarhija zasnovana
na robovskom sistemu.
U vreme Turaka-Seldžuka
gulam je
bio naziv za
vojnika plaćenika. Turci-Osmanlije
razlikuju termine
gulam –
punoletni zarobljeni muškarac i
gulamče – zarobljeni dečak
star od osam do dvanaest godina. Iz redova
ratnih zarobljenika (uz one uzete
dankom u
krvi) regrutovani su »Portini robovi«, koji
su, za platu, služili u vojsci, administraciji,
odnosno na dvoru (
gilman-i saray-i amire).
Javljaju se i u provinciji kao vazali, odnosno
sluge timarnika (spahija).
Taksa koju bi Portini konjanici naplaćivali pri
sakupljanju nekih poreskih dažbina (harača, na
primer) nazivala se
gulamiyye (
akčesi).
U divanskoj poeziji
gulam je
mladić,
sluga,
rob i najčešće
se ovom rečju izražava podređenost vladaru dok
oblik
gilman označava
mladiće
koji će služiti u raju, a koji su bili simbol
muške lepote i znače isto što i hurije kao simbol
ženske.
U Iranu i Indiji umesto
Abd (rob, sluga)
dolazi, u ličnom imenu, neretko reč
Gulam
(
Gulam Ali), dok je
kod nas to prezime (
Gulam i
Gulan).
Inače, u turskom reč
gulampare,
češće
kulampara,
znači
pederast,
pedofil,
odnosno
kulamparalik – pederastija.
