INTERKULTURALIZAM NA DELU

Srbobran-Szenttamas 1. – Iz naše zajedničke prošlosti. Prometej,
Novi Sad, 2014., 208 str.

Prvi tom godišnjeg srpsko-mađarskog zbornika radova iz zavičajne istorije, pod naslovom Srbobran-Szenttamas: Iz naše zajedničke prošlosti, objavljen je na srpskom jeziku, tekuće godine, u izdanju novosadskog Prometeja. Osnivači i urednici ove, u vojvođanskom multietničkom kulturnom prostoru, jedinstvene periodične publikacije, su sugrađani Milan Đorđević, profesor filozofije, i Hargita Horvat Futo, docent na Odseku za hungarologiju novosadskog Filozofskog fakulteta. Iz predgovora knjizi, u kome su izložili i obrazložili osnovne programske namere i ciljeve vlastitog dugoročnog projekta, saznajemo da su, institucionalno i finansijski podržani od strane Kulturnog centra Nandor Gion iz Srbobrana-Sentomaša, okupili saradnike kojima je zajedničko htenje da: „[...] pisanom rečju, produktivnom saradnjom u vlastitoj lokalnoj višenacionalnoj zajednici, promovišu, afirmišu i konkretno ostvaruju temeljne humanističke vrednosti multietničkog, interkulturalnog društva.” Čvrsto su uvereni da njihova zamisao i civilna inicijativa predstavljaju autentičan intelektualni i ljudski odgovor na bitne, vitalne potrebe pokrajine u kojoj žive i vredan doprinos progresivnim snagama koje nastoje da je uključe u pozitivne civilizacijske tokove i procese. U osnovi ideje o organizovanju lokalne srpsko-mađarske građanske literarne saradnje je principijelno uvažavanje slobode i posebnosti onog drugog i drugačijeg, na kome se temelji i: „ [...] rad na objektivnom teorijskom istraživanju i objavljivanju rezultata o zajedničkoj društvenoj prošlosti naselja u kome živimo [...] “ a koji predstavlja: „ [...] dobar i konkretan način i oblik ostvarivanja članova Ustava Republike Srbije koji propisuju da se u oblasti kulture razvija duh ravnopravnosti, pozitivne tolerancije, dijaloga, suživota i saradnje većinskog i manjinskog naroda.” Urednici u svom delovanju polaze od pretpostavke da će: „Publikovanje u godišnjem zavičajnom srpsko-mađarskom zborniku rezultata proučavanja istorijskog porekla i sadržaja srpskog i mađarskog kulturnog identiteta, njihovih sličnosti, razlika, međusobnih uticaja i prožimanja, te zajedničkih vrednosnih obeležja [...]” biti od višestruke koristi, a: „Najvažnija bi bila u činjenici praktičnog doprinosa unapređenju kvaliteta međunacionalnih, prijateljskih odnosa u vlastitoj etnički i kulturno heterogenoj opštini [...]”
Znalački struktuiran, po etničko-dualnom principu u pet tematskih oblasti, zbornik sadrži, na dve stotine strana, stručno oblikovane, dobro stilizovane, naučno-kritičkom aparaturom opremljene i od strane profesionalno afirmisanih recenzenata pozitivno ocenjene tekstualne priloge deset autora o: opštoj istoriji naselja (Čaba Kiš, Milan Đorđević), zavičajnim književnicima (Hargita Horvat Futo, Mirjana Grujić Stanić), srbobranskim salašima i salašarima (Ilona Horvat Kančar, Radoslav J. Subić), istoriji lokalnog zanatstva (Žana Tojzan, Stevan Opančarev) i tradiciji meštana (Ibolja Kolenak, Gabriela Lodi). Na kraju knjige nalaze se rezimei radova na mađarskom jeziku, u prevodu Marte Palič, a priloženi su i osnovni biografski podaci o autorima zastupljenim u zborniku. Vredno je spomenuti i da se srbobransko-sentomaški zbornik odlikuje veoma lepim i primerenim likovnim rešenjem korica za koje je zaslužna talentovana studentkinja grafike, na novosadskoj Akademiji umetnosti, Natalia Kiš iz Srbobrana-Sentomaša.
Suštinska vrednost ovog, u praksi veoma retkog, građanskog, dugoročno osmišljenog, lokalnog srpsko-mađarskog istoriografsko-publicističkog projekta u kolektivnom naporu samosvesnih pojedinaca koji polaze od temeljne spoznaje da su komunikacija, međusobno uvažavanje i stvaralačka prijateljska saradnja jedini ispravan i realan način ostvarivanja suštinski ljudskih principa slobode, prava i demokratije.

Milan Đorđević