Običaji

OKO KUMSTVA I POBRATIMSTVA

U vreme „besuđa ljudi su sreda imavali po desetak pobratima, i čim je besuđe nestalo i primjeri bratimljenja su smanjeni. Bolji i glasovitiji ljudi iz uglednijih bratstava imali su više pobratima nego nejačica“.

- Ako ti padneš nama u ropstvo, i ja ću tebe izbaviti od Turaka. I tako dadu jedan drugom čvrstu vjeru (...) rekav: - Tvoja je vjera moja, a moja vjera je opet tvoja. (...). Zatim liznu međusobno krvi. Tako se pobrati musliman s kršćaninom. (...). A ako sada ovaj kršćanin bude ubijen on ide u raj, a ovaj (musliman) ide u pakao s vjerom nevjernika. Premda ovo nema ni u muslimanskoj ni u kršćanskoj (svetoj) knjizi, to je ipak ovakav običaj na ovoj krajini čest“.
„Kod Brđana i Arbanasa – kaže Petar Stojanović - bratime se ljudi raznih „zakona“ (veroispovesti). Tamo je pobratimstvo svežije nego u staroj Crnoj Gori. Kuči se, uopšte, više od drugih Brđana bratime sa Turcima i Arbanasima. Pobratimstvo se drži jednako između pobratima istih kao i između pobratima raznih vjeroispovesti“. Tako je Marko Miljanov bio pobratim Šaban-bega iz Tuzi i Alila Bećova iz Tuđemila. Ceremonija bratimljenja bila je drukčija kada nisu bili u pitanju jednovernici. Pobratimstvo između crnogorskih glavara sveštenika i turskih dostojanstvenika, uprkos opštoj netoleranciji prema islamu, nije nikako izuzetna pojava. U doba Njegoša društvena svest bila je više opterećena tradicijom plemena nego dogmatikom pravoslavlja. Čak i Njegoš, uprkos kanonima pravoslavne crkve, bratimi se sa hercegovačkim Ali-pašom Stočevićem (prepiska između njih traje od 1838. do 1847. godine). I katolički sveštenici u Albaniji bratimili su se, krvlju, sa muslimanskim bajraktarima. Pa i sam knjaz Miloš pobratim je Mustafa-paše Bušatlije i zalaže se za njega kod Crnogoraca. Piše Njegošu da mu ukaže pomoć u borbi protiv sultana, a da ga u svakom slučaju ne uznemirava jer „...Crna Gora ne može bez Skadra ni suščestvovati; ona i hranu svoju od njega ima i trgovinu svoju posredstvom njega rasprostranjava“.
Pored kumstva, pobratimstvo je, sve do novijeg doba imalo veliki značaj za umir krvne osvete. Zbog nesigurnog stanja u graničnim krajevima Crne Gore i Turske pobratimstvo služi i jednima i drugima kao „propusnica za međusobni saobraćaj i ličnu i imovinsku zaštitu“. U Kučima u vreme „besuđa ljudi su sreda imavali po desetak pobratima, i čim je besuđe nestalo i primjeri bratimljenja su smanjeni. Bolji i glasovitiji ljudi iz uglednijih bratstava imali su više pobratima nego nejačica“.
Poput kumstva, i pobratimstvo je našlo odjeka u epskoj poeziji, pa je tako pobratim Kraljevića Marka janjičarski aga.

Olga Zirojević