Razgovor o zapatizmu u prostorijama Žena u crnom

Organizacija Žene u crnom ugostila je 10. maja 2010. godine u svojim prostorijama Silviju Markos (Sylvia Marcos), društvenu aktivistkinju iz Meksika. Njen angažman na ovom planu uključuje, po vlastitom kazivanju, učešće u okviru revolucionarne levice u Gvatemali, vreme provedeno sa komunistima u Meksiku, život u zapatističkom pokretu čija višedecenijska borba za autonomiju spram meksičkih vlasti još uvek traje. Upravo je zapatizam bio tema ovog razgovora. Pored objašnjenja ovog fenomena koji ne prestaje da inspiriše sve one koji se protive globalizaciji shvaćenoj na način privatizacije prirodnih i drugih proizvodnih resursa od strane korporativnog kapitala, što, globalno uzev, za posledicu ima nesrazmernu redistribuciju bogatstva, Silvija Markos posebnu pažnju posvećuje i položaju žena unutar ove zajednice.
Prvi put svoju globalnu raspoznatljivost ovaj pokret stiče 31. 12. 1993. godine kada preuzima čitav niz gradova i opština u južnoj meksičkoj pokrajni Čijapas. Povod za ovaj prevrat leži u činjenici da će 1. januara 1994. godine na snagu stupiti trgovinski sporazum NAFTA sklopljen između SAD, Kanade i Meksika, koji je veliki deo stanovništva smatrao štetnim po domaću proizvodnju, ali i po identitet lokalnih, indihenističkih zajednica Maja koje na tom prostoru žive. Država neposredno zatim otpočinje kontranapad na prevratnike koji se povlače iz određenog broja gradova u obližnje prašumske predele. Do danas, uprkos napadima meksičke vojske i paravojnih formacija, zapatisti kontrolišu teritoriju veličine Belgije u kojoj vladaju revolucionarni zakoni. Stanovništvo ovog prostora organizovano je na principima direktne demokratije, s razvijenim alternativnim obrazovnim, ekonomskim, zdravstvenim i drugim sistemima.
Zapatizam, filozofija ovog pokreta, ujedno i filozofija života, vanredno je zanimljiva. U Čijapasu žive starosedeoci koji ispostavljaju zahteve za socijalnom pravdom, raspodelom, kao što to čini i levica, ali za razliku od nje imaju drugačiju kosmoviziju. Oni preispituju načine na koje se odnose prema zemlji, prirodi, prema telu, zdravlju. Oni danas traže pravo na svoju osobenost, jer su kroz istoriju bili kolonizovani, poniženi, čak i od strane levice. Naime, gerilci levice su ih smatrali primitivnim, neemancipovanim. Levica je tradicionalno vodila borbu za ekonomsku emancipaciju, verujući da sve druge društvene nejednakosti ne mogu biti adekvatno problematizovane dok se ne ostvari ovaj osnovni cilj. Zapatisti rade sve istovremeno. Prema kosmoviziji, muškarci i žene ne mogu ništa da postignu odvojeno, to jest s oštrom podelom društvenih uloga. Tek su zajedno celina. Sve je isprepleteno. Sredinom 1980-ih levičarski pokret se ukotvio u Čijapasu. Reč je o maoistima koji tradicionalno pribegavaju oružanim oblicima borbe. Međutim, nakon izvesnog vremena suživota i zajedničke borbe sama revolucionarna levica tvrdila je da su ih starosedeoci naučili ko su i nasilje je otpalo kao način funkcionisanja. Starosedeocima je reč »maoista« bila suviše tvrda, strana, nedovodljiva u vezu s njihovim iskustvom. S druge strane, militantna estetika koja uključuje skijaške kape koje otkrivaju samo oči, tzv. fantomke, kao i vatreno oružje, neretko imitacija napravljena od drveta, zadržani su. Svojevremeno su imale ulogu da onemoguće identifikaciju gerilaca, ali su kasnije postale zaštitni znak pokreta koji je u biti pacifistički. Nisu bili vidljivi dok nisu nosili maske. To je bio dijaloški susret, susret dve logike i u toj razmeni nastaje nešto što mnogi smatraju svojevrsnom društvenom pojavom.
Zapatizam je vrlo diskutovana tema u okviru Svetskog socijalnog foruma koji okuplja brojne organizacije koje za cilj imaju razvijanje alternativnih načina društvenog organizovanja, kao i modele ekonomskog razvoja koji se ne zasnivaju na jačanju ideologije individualizma, tržišne utakmice i privatizacije sredstava za proizvodnju, te sistema dohodaka. Upravo je vešta upotreba novih medija od strane zapatističkog pokreta dovela do toga da pokret pretraje sve ovo vreme, odnosno da meksička vlada bude pod budnim okom svetske javnosti. Ipak, vlada šalje vojnike u zapatističke naseobine koji siluju žene, pale kuće, truju reke... Pored toga, država obučava paravojske s istim ovim ciljem, a zatim se ograđuje od njihovog delovanja. Neretko predstavljaju zločine koje paravojske vrše kao sukobe unutar same zajednice. No, ova tehnologija je dobro poznata i dešava se i na raznim drugim mestima u svetu, kao što je to bio slučaj i kod nas.

Uloga žene

1. Žene, bez obzira na njihovu rasu, veru, boju ili političku pripadnost, imaju pravo da učestvuju u revolucionarnoj borbi na način i u obimu koje same definišu. 2. Žene imaju pravo na rad i jednaku platu. 3. Žene imaju pravo da odluče koliko dece će imati. 4. Žene imaju pravo da učestvuju u pitanjima koja se tiču zajednice u kojoj žive i da je vode ukoliko su slobodno i demokratski izabrane. 5. Žene i njihova deca imaju pravo na primarnu zaštitu u smislu zdravlja i ishrane. 6. Žene imaju pravo na obrazovanje. 7. Žene imaju pravo da izaberu svoje partnere i nisu obavezne da stupe u brak. 8. Žene imaju pravo da ne trpe nasilje kako od svojih rođaka tako i od stranaca.

	Aranđel Bojanović