homepage
   
Republika
 
Šta gledate
Arhiva
O nama
About us
mail to Redakcija
mail to web master
 

 

 

Pamuk

Ovaj turcizam, poznat kod nas već odavno, nedavno je, zahvaljujući turskom nobelovcu Orhanu Pamuku, upoznao i ostatak sveta.
Kultura i upotreba pamuka razvila se i u novom i u starom svetu nezavisno jedna od druge. Prve sigurne vesti o upotrebi pamuka u starom svetu potiču iz Indije (oko 800. god. pre n. e.). Pominje ga i otac istorije Herodot ("Divlje drveće rađa nekom vrstom vune, koja je po kakvoći i izdržljivosti bolja od ovčije, i od te vune s drveća prave Indusi sebi odela"). U antici su Grci i Rimljani uvozili pamučne tkanine kao luksuznu robu. U VII veku n. e. ova tropska i suptropska biljka stigla je do Mesopotamije. Tu su je, osvajajući Persiju, otkrili Arapi i doneli je u oblasti Mediterana koje su bili osvojili. Na Siciliji se javlja u IX veku, a vek kasnije i u Španiji. Pamuk je tada korišćen i za punjenje jastuka i madraca, ali prvenstveno za proizvodnju tkanina, među kojima su bile i one mešane sa svilom (muslin, na primer). I kao kod ostalih biljaka, pamuku su pripisivana i lekovita svojstva. Zanimljivo je da su neki islamski asketi pamukom punili uši da bi se zaštitili od akustičnih iskušenja.
Zapadni Evropljani upoznali su pamuk osvajajući Siciliju, a potom i muslimanske oblasti Španije, kao i u vreme krstaških ratova.
U ranom srednjem veku pamučne tkanine stizale su u Zapadnu Evropu kao retka luksuzna roba. Od XII veka, međutim, uvoze se, pre svega preko Venecije, u većim količinama. I to sa istočnog Mediterana, gde započinje i njihova proizvodnja. Tu su pravljene od pamuka i lana.
Arapska reč za pamuk je kutn (verovatno od starog semitskog korena k-t-n), pa se otuda u većini evropskih jezika pamuk naziva cot(t)on(e), dok je reč pamuk na ove prostore stigla preko Turaka.
Tačnije, pamuk dolazi od pers. reči penbe (-benbug-panbug-panbuk-pamuk).
Pod pamukom se u našem jeziku podrazumeva južna biljka (iz por. slezova) od čijih se plodova dobija pamučno vlakno, a zatim i pamučna vlakna od kojih se prave tekstilni predmeti i vata. Postoje i izrazi mekan kao pamuk - vrlo je mekana srca; ovijati koga pamukom - vrlo nežno postupati s kim ("Ovijao je svoju dragu jedinicu pamukom") i piti (sisati, vaditi) kome krv (dušu) na pamuk - na fini način stalno, smišljeno mučiti, kinjiti koga ("Nama ovdje piju dušu na pamuk").
Postoje i pridevi pamukli ("Pa obuče pamukli košulju") i pamučan. Ovaj drugi još znači (fig.) i koji je mekan kao pamuk ("Živi za nj i čeka na nj, mekana pamučna duša"). Tu je i pamuklija (pokr.) - haljenak, obično muški, od kupovne pamučne tkanine, odnosno gornja odeća postavljena pamukom ("Imao je u pamukliji ušivena dva dukata"). Postoji i dem. pamuklica. Pamuklijaš ili pamučar je zanatlija koji pravi pamučne odevne predmete, kao i trgovac koji prodaje pamučnu robu. Pamučnenica je košulja lanom snovana, a pamukom tkana. A pamučara je tvornica, fabrika pamučnih tkanina. Najzad, pamuklija je još i vrsta jabuke, a pamučarka vrsta breskve.
I da se ponovo vratimo Orhanu Pamuku. Otkud prezime Pamuk?
Pišući o svojoj porodici turski nobelovac kaže da priča počinje s babom i dedom koji su "bili iz gradića Gordes u blizini Manise i poticali (su) iz porodice Pamuk nazvane tako zato što su im kosa i ten bili i suviše beli za taj kraj" (Istanbul, uspomene i grad, Beograd 2006, 21).

  Olga Zirojević
 
Šta gledate
Republika
Copyright © 1996-2007 Republika