|
Godina XVII (2005)
|
1-31. mart 2005.
|
 |
|
|
Republika
|
Hronika
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
In memoriam Mića Doktor je bio jedan od osnivača i predavača Slobodnog univerziteta koji su disidenti osnovali osamdesetih godina. Od nekih svojih predavanja sačinio je knjigu Rađanje Titove despotije ("Naša reč", Horow 1985). U prvom delu, "Staljinizam i uzroci poraza ustanka u Srbiji 1941-42. godine", analizira uticaj vojnog amaterizma i političkog avanturizma na poraze ustanika, zatim brutalnost prema saborcima, koja izaziva osipanje pokreta, a najviše pažnje poklanja rigidnoj ideologiji subordinacije kao prepreci fleksibilnijeg odnosa prema uslovima i načinu borbe. Ubistvo Živojina Pavlovića tek je drastičan primer staljinizma koji dovodi do
U delu knjige pod naslovom "Udes Milovana Đilasa i granice pobune 1952-1954. godine", Milić prati evoluciju Đilasa od "udarne političke batine", preko kritičara Staljina i staljinizma, do početaka kritike jugoslovenskog poretka, primećujući odsustvo kontinuiteta u razvoju kritičkog mišljenja. Uprkos uočenim nedostacima, Milić pozitivno ocenjuje Đilasov doprinos obnovi kulture u posleratnoj Jugoslaviji i postavljanju osnova borbe za demokratiju. Milić posebno ceni Đilasovu "Anatomiju jednog morala", smatrajući da u njoj autor "daje briljantan opis jugoslovenske birokratske kaste". A odnos bivših partijskih drugova prema Đilasu Milić ovako vidi: "Mrzeći njega, mrzeli su sadomazohistički svoj kukavičluk", dok plenum koji ga je osudio posmatra kao "ceremoniju istorijskog procesa pretvaranja političkih profesionalaca u dvorjane" koji gube sposobnost da autonomno reaguju na promene istorijskih okolnosti. Brutalno odbacivanje Đilasovih ideja, "tog jugoslovenskog prethodnika evrokomunizma", zaključuje Milić, kod potonjih generacija je stvorilo "nesrećnu svest". Ako nisu mogli da javno izražavaju svoja kritička gledišta, učesnici Slobodnog univerziteta su postali tema najšire javnosti, strane i domaće, naročito nakon hapšenja oko 30 slušalaca jednog predavanja Milovana Đilasa o "nacionalnom pitanju" (20. aprila 1984. godine) i tokom priprema i odvijanja "procesa šestorici" kao pravog "monstr-procesa". Optuženi su uglavnom već poznati i progonjeni disidenti: Vladimir Mijanović, Miodrag Milić, Dragomir Olujić, Gordan Jovanović, Pavluško Imširović i Milan Nikolić. Oni su optuženi "zato što su u vremenu od 1977. do aprila 1984. godine u Beogradu, povezujući se međusobno, a polazeći sa kontrarevolucionarnih pozicija i to: okrivljeni Mijanović od 1977, okrivljeni Imširović i okrivljeni Nikolić od 1978, okrivljeni Milić i okrivljeni Olujić od 1980. i okrivljeni Jovanović od 1981. godine radili na stvaranju, organizovanju, omasovljenju i učvršćivanju grupe lica radi delovanja na podrivanju i protivustavnoj promeni društveno-političkog sistema i svrgavanju postojeće vlasti i u tom cilju organizovali i održali više sastanaka u svojim i drugim stanovima, na kojima su učestvovala i druga lica, po njihovom pozivu, čitali pred većim brojem lica tekstove, koje su i međusobno delili, ili usmeno govorili, napadajući tekovine naše Narodnooslobodilačke borbe i socijalističke izgradnje i ličnost i delo predsednika SFRJ Josipa Broza Tita". U daljem tekstu najviše se citiraju izvodi iz Milićevih predavanja i posebno ističe da je od "najmanje 24 sastanaka" na kojima je učestvovalo oko 1000 lica, u Milićevom stanu održano devet i da je on imao najviše predavanja ili uvodnih izlaganja. Za svedočenje o navodima optužnice predloženo je 90 osoba, od kojih je većina i saslušana tokom istrage. Pominje se i mnoštvo knjiga, časopisa, novina, fotokopija i rukopisa što je zaplenjeno tokom pretresa u mnogim stanovima, od čega bi se mogla sačiniti poveća biblioteka sa dokumentacijom. Pored "inkriminacije" politizacije, na teret optuženima se stavlja i potpisivanje peticija. A kao otežavajuća okolnost navodi se da su "svi okrivljeni zbog ovakve i slične neprijateljske delatnosti upozoravani od nadležnih organa Službe državne bezbednosti, pa su i pored toga nastavili sa takvom delatnošću". Veće okružnog suda u Beogradu kojim je predsedavao sudija Zoran Stojković (sadašnji ministar pravde) tokom procesa je izmenilo optužnicu, tako da je sudilo za "neprijateljsku propagandu" kojom su obuhvaćeni samo Milić, Olujić i Nikolić. Četvrtog februara 1985. godine doneta je presuda kojom se Miodrag Milić osuđuje na dve godine zatvora, Dragomir Olujić na godinu dana i Milan Nikolić na godinu i po dana zatvora. Najviše su citirani odlomci iz kopija održanih predavanja, pre svega Milića. Ovom presudom odbija se optužba da su radili "na stvaranju, organizovanju, omasovljavanju i učvršćivanju grupe lica radi delovanja na podrivanju i protivustavnoj promeni društveno-političkog sistema i svrgavanja postojeće vlasti"... itd. Okrivljeni su poricali krivicu, ali je sud našao, na osnovu zaplenjenih rukopisa i saslušanjem mnogobrojnih svedoka, da, ipak, postoji krivično delo. U opširnoj presudi (39 stranica bez proreda) piše, pored ostalog, da se cilj radi kojeg okrivljeni govore i pišu "može naći u opredeljenju samih okrivljenih". Oni su, dakle, krivi zbog toga što kritički razmišljaju i govore o svom društvu na mestima koja su dostupna kao zamena za nedostupnu ili nepostojeću javnost. Vrhovni sud Srbije je delimično uvažio žalbe okrivljenih tako što je Miliću kazna smanjena na godinu i po dana, Nikoliću na osam meseci zatvora, a Olujić je oslobođen od optužbe. U ovoj presudi, na 17 stranica bez proreda, tvrdi se da "reči mogu biti i radnja krivičnog dela" ako su "povrede časti i ugleda" (ne kaže se koga i čega) i jednostavno, predstavljaju "neprijateljsku propagandu". Posle svega, zatvorsku kaznu je "odležao" samo Miodrag Milić. Po izdržanoj kazni bio je i dalje za poznanike i prijatelje "Doktor" koji ih blagonaklono prosvećuje. I uvek je imao vremena da pažljivo sluša tuđe ispovesti i nađe utešnu reč, gest i - pomoć, makar i najskromniju. Bio je i jedan od osnivača UJDI-ja u Beogradu, Socijaldemokratskog saveza Jugoslavije (1990), a potom aktivan u Građanskom savezu Srbije. Saradnik je Republike tokom svih minulih godina. Povremeno je bio i njen donator. Pomagao je i tako što je kupovao po više primeraka našeg lista i delio ga svojim brojnim prijateljima, održavajući tako kondiciju kritičkog mišljenja. Mića Doktor je tiho napustio ovaj svet. Ostaju, pak, tragovi njegovog prosvetiteljskog delovanja, pre svega u intelektualnim biografijama njegovih prijatelja i savremenika. Republika je o njegovoj delatnosti snimila dokumentarni film. Kada kritičko mišljenje povrati svoj intelektualni dignitet u srpskoj kulturi, život i delo Miće Doktora biće osvetljeni kao trajne intelektualne i etičke vertikale.
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
|
Republika
|
